«Να ξαναδούμε τις επιθυμίες και τα όνειρά μας»

Συνέντευξη απο τη Ντάνι Βέργου

Πώς διαχειριζόμαστε την κρίση, μέσα στην κρίση του κορονοϊού, που φέρνει η ανατροπή της καθημερινότητας; Η Ευγενία Σουμάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, διευθύντρια της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ), μιλάει στην «Εφ.Συν.» και αποσαφηνίζει ότι όσο οι γονείς ελέγχουν την εσωτερική τους ισορροπία και την εξωτερική κατάσταση του σπιτιού δίνοντας στα παιδιά την αίσθηση σταθερότητας και ασφάλειας, αυτά δεν θα κινδυνεύσουν να αναπτύξουν αγχώδη ή συναισθηματική διαταραχή.

«Μένουμε σπίτι» και ανατρέπονται ρουτίνα, πρόγραμμα, καθημερινότητα. Τι σημαίνει αυτό για παιδιά και γονείς;

Οπως σε κάθε κρίση, χρειάζεται να επαναδιαπραγματευτούμε την ισορροπία μας. Η έμφαση δίνεται στη λέξη «αναδιοργάνωση»: νέο μοντέλο επικοινωνίας και νέο πρόγραμμα καθημερινότητας. Σε ένα συγχυτικό περιβάλλον, τα εσωτερικά μας άγχη γιγαντώνονται, ενώ όσο πιο σταθερό και ήρεμο είναι το περιβάλλον τόσο καλύτερα διαχειριζόμαστε φόβους και ανησυχίες. Υπάρχει ένας «αόρατος εχθρός», όμως έχουμε άμυνες, ψυχική ανθεκτικότητα για να τον διαχειριστούμε. Είναι σημαντικό να εξηγηθεί στα παιδιά/εφήβους «ποιος είναι αυτός ο ιός». Τονίζουμε όμως ότι η κρίση αυτή μας δίνει ως αντιστάθμισμα και κάτι καλό: θα ξαναβρεθούμε στον ίδιο χώρο, όπως σε άλλες οικογενειακές φάσεις, π.χ. στις διακοπές. Ο καθένας μας θα κάνει τη δουλειά του, αλλά όλοι θα μοιραζόμαστε κάποιες κοινές ώρες. Προτείνουμε ένα απογευματινό «οικογενειακό συμβούλιο», όπου θα μοιραζόμαστε τα νέα μας, τα συναισθήματά μας, τα νέα της κατάστασης, μια ιστορία, ένα ανέκδοτο, ένα τραγούδι.

Αν πάμε στην προ πανδημίας και περιοριστικών μέτρων φάση, πόσο έχουμε μάθει να μένουμε μόνοι μας ή με τα παιδιά μας;

Η τάση της εποχής μάς οδήγησε στο να μη λύνουμε τα προβλήματα, αλλά να ξεφεύγουμε από αυτά. Αντί να αντιμετωπίσουμε κάτι, το απωθούμε, βγαίνουμε έξω και τρέχουμε στις παιδικές χαρές, στα παιχνιδάδικα, λειτουργούμε δηλαδή υπομανιακά, αντί να σκεφτούμε και να αντέξουμε. Ζούμε «τρέχοντας» και «αποφεύγοντας» και στο τέλος δεν μπορούμε να είμαστε «πρόσωπο με πρόσωπο» ακόμα και με τα παιδιά μας. Θα πρέπει να δει κανείς από την αρχή πώς θέλει να ζήσει, τις επιθυμίες και τα όνειρά του και να επανατοποθετηθεί στις σχέσεις και στις επιλογές του. Για κάποιους θα είναι δύσκολο να «καθίσουν με τον εαυτό τους» και η απαίτηση των ημερών τούς είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ευτυχώς όμως οι γονείς είναι δύο: εκεί που δεν μπορεί ο ένας, συμπληρώνει ο άλλος. Το ζευγάρι πρέπει να αποφασίσει ποιος θα αναλάβει τι, δίνοντας χρόνο στον άλλο να χαλαρώσει για να μπορέσει να συμμετέχει ουσιαστικά.

Ποιες είναι οι ανάγκες του εφήβου;

Ο έφηβος δυσκολεύεται περισσότερο. Οι διεργασίες της εφηβείας περιλαμβάνουν την αποεξιδανίκευση του γονιού καθώς και την εξατομίκευση και τη διαφοροποίηση από αυτόν. Ο έφηβος λοιπόν δεν δέχεται ξαφνικά να του πει κάποιος τι να κάνει. Εχει κάνει πολύ κόπο να οργανώσει το δικό του Εγώ, κατάφερε να απομακρυνθεί από τη «σαγήνη της μαμάς» και έρχεται τώρα αυτή η κατάσταση που τον οδηγεί σε παλινδρόμηση και η μητέρα γίνεται πάλι ελεγκτική. Μπροστά στη νέα κατάσταση έχει δύο επιλογές, ή να αντιδράσει ή να αποσυρθεί. Αρχίζουν οι μάχες. Μέσω αυτής της αντιδραστικότητας (λόγω της διέγερσής του) προσπαθεί να κρατήσει την αυτονόμησή του. Αυτή τη φορά όμως ο νόμος είναι πέρα από τον γονιό και ο έφηβος παγιδεύεται μέσα στη ματαίωσή του, γίνεται εκνευρισμένος, ευερέθιστος, αγχώδης. Η άλλη επιλογή θα είναι να αποσυρθεί, χωρίς να μιλάει με κανέναν, να χωθεί κάτω από τα σκεπάσματα ή μπροστά σε μια οθόνη. Αν τώρα είναι στη φάση της προετοιμασίας για πανελλαδικές, είναι εύκολο ξαφνικά να αισθανθεί ότι βυθίζεται σε αδιέξοδο, χάνοντας την οργάνωση και τον στόχο του, σε μια συναισθηματική κατάσταση που τη βιώνει χωρίς ελπίδα.

Τι μπορεί να τους βοηθήσει;

Η ομάδα λειτουργεί πολύ καλά για τους εφήβους - εκεί συζητούν τα άγχη τους, ανταλλάσσουν βίντεο, ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις, κάνουν αγωνιστικές σκέψεις πώς θα διώξουν «τον ιό». Πέφτει ο ένας, τον στηρίζουν οι άλλοι. Αν δεν έχουν αδέλφια, είναι σημαντικό να κρατήσουν την ομάδα με τους φίλους τους, ηλεκτρονικά, αρκεί πάντα η ομάδα να τους παρασύρει θετικά. Η κρίση θα περάσει και θα πρέπει να παραμείνουν συνδεδεμένοι με την επόμενη μέρα!

Οι γονείς πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;

Η εντολή είναι: «Δεν θέλω να σε περιορίσω, είναι μια κατάσταση που περιορίζει και τους δυο μας». Ετσι ο γονιός βγαίνει από την προσωπική αντιπαράθεση του εφήβου μαζί του και μπορεί να γίνει σύμμαχος. Αρα συνεχίζουμε λέγοντας: «Πες μου κι εσύ πώς θα ήθελες να το αντιμετωπίσουμε», δηλαδή μέσα από έναν ειλικρινή διάλογο. Αναφερόμαστε σε κρίσεις προσωπικές, κοινωνικές, όπως τις έχουμε ζήσει ή όπως διδάσκονται από την Ιστορία, δίνοντας το μήνυμα υπομονής, επιμονής, μαχητικότητας, αισιοδοξίας και την αίσθηση του «συνεχούς της ζωής».

Στο σπίτι με τα παιδιά. Χρειάζονται και οι γονείς χρόνο να αποσυμπιεστούν;

Φυσικά. Πρωτίστως ανάγκη είναι να μοιραστούν σαν ζευγάρι τα άγχη τους, να αισθανθούν μεταξύ τους ζεστασιά. Χρειάζεται να βάλουν όρια κρατώντας αδιαπραγμάτευτα ώρες δικές τους.

■ Απαραίτητα τηρούμε τους κανόνες υγιεινής και «Μένουμε σπίτι».

■ Αποφασίζουμε ότι χρέος όλων μας είναι η συνέχιση των δραστηριοτήτων του καθενός στο σπίτι.

■ Συζητάμε και αποφασίζουμε τι αρμοδιότητες θα αναλάβει ο καθένας, αναθέτοντας στα παιδιά να βοηθήσουν ώστε να αισθανθούν ώριμα και υπεύθυνα.

■ Κουβεντιάζουμε μαζί τους, τους εξηγούμε, τους επιτρέπουμε να φοβηθούν, να αναρωτηθούν, να εκφραστούν, περνώντας χρόνο μαζί τους, παίζοντας ανάλογα με την ηλικία και την επιθυμία τους.

Πηγή: Εφημερίδα Συντακτών